Σόγια και Υγεία της Γυναίκας

Δρ Ευθύμιος Δεληγεώρογλου

Μαιευτήρας – Γυναικολόγος

Εισαγωγή

Τα φυτοοιστρογόνα έχουν χρησιμοποιηθεί ευρύτατα σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και από διαφορετικούς πολιτισμούς, ειδικότερα τους Ασιατικούς. Εξ’ αυτών τα ευρύτερα χρησιμοποιηθέντα είναι η σόγια και το κόκκινο τριφύλλι  στα οποία εμπεριέχονται μεγάλες ποσότητες ισοφλαβονών. Επιπλέον, στα φυτοοιστρογόνα έχει αποδοθεί μια μεγάλη σειρά από οφέλη σε ποικίλους τομείς όσον αφορά την υγεία των γυναικών. Σε αυτά περιλαμβάνονται: η μείωση του κινδύνου οστεοπόρωσης,  καρδιαγγειακής νόσου (έγκριση των τροφών που περιέχουν σόγια από τον FDA των H.Π.Α. για την πρόληψη της στεφανιαίας νόσου το 1999), σακχαρώδους διαβήτη, καρκίνου του μαστού και η βελτίωση των συμπτωμάτων & των σημείων του κλιμακτηριακού συνδρόμου. Ωστόσο τα φυτοοιστρογόνα θεωρούνται ενδοκρινικοί διαταράκτες, ικανά να προκαλέσουν σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες στην υγεία των γυναικών. Το τελευταίο επιβεβαιώθηκε από τη δημοσιοποίηση των εργασιών “Women’s Health Initiative (WHI)” και “One Million Women Study”, στις οποίες εδείχθη ότι τα φυτοοιστρογόνα, αλληλεπιδρούν με τους υποδοχείς των οιστρογόνων ασκώντας δράση τόσο αγωνιστή όσο και ανταγωνιστή^1,2.

Σόγια και Καρδιαγγειακή νόσος

Τα προϊόντα σόγιας παρουσιάζουν αγγειοδιασταλτική (και συνεπώς αντιυπερτασική δράση), αντιθρομβωτική και αντιαθηρωματική δράση, ενώ παράλληλα είναι πηγή πρωτεϊνών υψηλής ποιότητας, έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά και είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, κάτι που εξηγεί τη θετική επίδρασή τους στο λιπιδαιμικό προφίλ^3,,4,5. Ωστόσο δεν υπάρχουν διπλές τυφλές τυχαιοποιημένες μελέτες, οι οποίες να εκτιμούν την δράση των φυτοοιστρογόνων σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες και να αποδεικνύουν την προστασία τους στην καρδιαγγειακή νόσο (πρόληψη στηθάγχης/ εμφράγματος μυοκαρδίου).

Σόγια και Σακχαρώδης Διαβήτης

Παράλληλα, σε διαβητικές ασθενείς οι οποίες ελάμβαναν προϊόντα σόγιας διαπιστώθηκε βελτίωση της ανοχής στη γλυκόζη καθώς και μείωση της γλυκόζης του πλάσματος, ενώ τα προϊόντα που εμπεριέχουν σόγια ωφελούν τις διαβητικές ασθενείς, λόγω της θετικής επίδρασης των φυτοοιστρογόνων στην υπέρταση, στην υπερχοληστερολαιμία, στην αθηροσκλήρωση & στην παχυσαρκία⁶.

Σόγια και Καρκίνος του Μαστού

Η συσχέτιση μεταξύ της λήψης φυτοοιστρογόνων και του κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου του μαστού είναι ακόμα υπό διερεύνηση. Η μακροχρόνια λήψη φυτοοιστρογόνων είναι ασφαλής, ενώ δεν επάγει την ανάπτυξη κακοήθειας σε ορμονο-εξαρτώμενους ιστούς. Οι Lamartiniere et al. ^7,8 κατέδειξαν πως η λήψη ισοφλαβονών νωρίς στη  ζωή μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής, ωστόσο, άλλα επιδημιολογικά δεδομένα δεν συμβαδίζουν με αυτήν την υπόθεση ⁵.

Σόγια και Εμμηνόπαυση

Η χορήγηση της σόγιας σε συγκεκριμένα πληθυσμιακά υποσύνολα, όπως τις γυναίκες με πρόσφατη εμμηνόπαυση και ήπιας προς μέτριας έντασης αγγειοκινητικά συμπτώματα, μπορεί να επιφέρει βελτίωση των εξάψεων. Αυτό παρουσιάσθηκε από 5 διπλές, τυφλές, τυχαιοποιημένες μελέτες ενώ υποστηρίζεται και από την Εταιρεία Εμμηνόπαυσης Βορείου Αμερικής⁹. Αντίθετα αποτελέσματα έχουν παρουσιασθεί από άλλες κλινικές μελέτες στις οποίες υπογραμμίζεται η αποτυχία βελτίωσης των αγγειοκινητικών συμπτωμάτων (εξάψεων) με την λήψη φυτοοιστρογόνων¹⁰. Παράλληλα, τα προϊόντα εμπεριέχοντα σόγια δεν έχουν κλινική ένδειξη για την βελτίωση της οστικής υγείας, δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι θεραπεύουν την οστεοπόρωση και δεν πρέπει να χορηγούνται ως μονοθεραπεία για την οστεοπόρωση. Τέλος, δεν έχει αποδειχθεί μέσω διπλών τυφλών τυχαιοποιημένων μελετών ότι τα φυτοοιστρογόνα είναι αποτελεσματικά στην πρόληψη της οστεοπόρωσης ή των αυτομάτων καταγμάτων¹¹.

Σόγια και Ενδοκρινολογικές Διαταραχές

Τελευταία έχουν δημοσιευθεί πολλές μελέτες οι οποίες καταδεικνύουν τόσο την δυνατότητα που έχουν τα φυτοοιστρογόνα να καταστέλλουν τον άξονα Υποθάλαμος-Υπόφυση-Ωοθήκες (ΥΥΩ), όσο και την κυκλική αυξομείωση των επιπέδων ενδογενών οιστρογόνων και προγεστερόνης, καθώς και τα κατά ώσεις κύματα της θυλακιοτρόπου (FSH) και της ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH)⁶, οδηγώντας σε εμμηνορρυσιακές διαταραχές ή/και υπογονιμότητα.

Συμπεράσματα

Η ωφέλεια των φυτοοιστρογόνων για την υγεία της γυναίκας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες  όπως η ηλικία, η κατάσταση της υγείας της γυναίκας, η δοσολογία, η σύνθεση της δίαιτας σε φυτοοιστρογόνα, η διάρκεια χορήγησής τους, ακόμα και από την παρουσία συγκεκριμένης μικροχλωρίδας του εντέρου. Η παγκόσμια κατανάλωση των προϊόντων σόγιας, όσο και ο συνολικός όγκος παραγωγής τους διαρκώς αυξάνεται, με τα προϊόντα που περιέχουν σόγια και προορίζονται για βρέφη να προσεγγίζουν το 1/3 της αγοράς των Η.Π.Α., ενώ παράλληλα χρησιμοποιούνται ως εναλλακτική λύση ήπιας θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης.

Περισσότερες μελέτες χρειάζονται για να εξαχθούν οριστικά συμπεράσματα για τις ωφέλειες που μπορούν να προκύψουν από την κατανάλωση σόγιας και των προϊόντων της.

Βιβλιογραφία:

1. Cassidy A, Albertazzi P, Lise Nielsen I, Hall W, Williamson G, Tetens I, Atkins S, Cross H, Manios Y, Wolk A, Steiner C, Branca F. Critical review of health effects of soyabean phytooestrogens in post-menopausal women. Proc. Nutr. Soc. 2006; 65:76–92.
2. Sirtori CR, Arnoldi A, Johnson SK. Phytoestrogens: end of a tale? Ann Med. 2005; 37:423–438.
3. Gottstein N, Ewins BA, Eccleston C, Hubbard GP, Kavanagh IC, Minihane AM, et al. Effect of genistein and daidzein on platelet aggregation and monocyte and endothelial function. Br J Nutr 2003;89:607–16.
4. Anderson JW, Johnstone BM, Cook-Newell ME. Meta-analysis of the effects of soy protein intake on serum lipids. N Engl J Med 1995;333: 276–82.
5. Messina M. A brief historical overview of the past two decades of soy and isoflavone research. J Nutr. 2010 Jul;140(7):1350S-4S.
6. Messina MJ. In The Simple Soybean and Your Health. Avery Publishing Group, New York, 1994; pp. 150-151.
7. Boker LK, van der Schouw YT, de Kleijn MJ, Jacques PF, Grobbee DE, Peeters PH. Intake of dietary phytoestrogens by Dutch women. J Nutr. 2002;132:1319–28.
8. Anderson JW, Johnstone BM, Cook-Newell ME. Meta-analysis of the effects of soy protein intake on serum lipids. N Engl J Med. 1995;333:276–82.
9. North American Menopause Society. Treatment of menopause-associated vasomotor symptoms: position statement of the North American Menopause Society. Menopause 2004;11:11–33.
10. Krebs EE, Ensrud KE, MacDonald R, Wilt TJ. Phytoestrogens for treatment of menopausal symptoms: a systematic review. Obstet Gynecol 2004;104:824–36.
11. Tempfer CB, Bentz EK, Leodolter S, Tscherne G, Reuss F, Cross HS, Huber JC. Phytoestrogens in clinical practice: a review of the literature.Fertil Steril. 2007;87(6):1243-9.